Vrijdagmiddag 30 juni, op het gastvrije erf van de boerderij van Adrie van Gestel in Moergestel verzamelen zich een dikke dertig geïnteresseerden voor de netwerkdag van De Hilverboeren. Jan van den Broek houdt een inleiding over de gezamenlijke zoektocht naar de plek van de boerderij tussen productie en zorg voor de omgeving in de toekomst. Drie studenten presenteren de resultaten van hun onderzoek naar het actuele vraagstuk ‘Duurzame samenwerking TBO’s, Boeren en Overheden’.

door Monique Leesberg

Onder de overkapping van de jongveestal, gezeten op grootformaat hooibalen, beluistert het gezelschap een stukje historie van de Hilverboeren. De ruilverkaveling van de jaren 50 had een efficiënt landschap voor voedselproductie voor ogen. Met de rechtgetrokken watergangen was een stuk natuurlijke veerkracht verloren gegaan en kavels lagen zo verspreid dat herverkaveling gewenst was. Jan heeft het allemaal meegemaakt. Hoe het van 1978 duurde tot 2014 voordat de herinrichting van het Reuseldal afgerond kon worden.

Landinrichting

Beleidsmatig veranderde de ‘Ruilverkaveling’ in ‘Landinrichting’. In dit nieuwe beleid kregen natuur en recreatie een status. In het gebied rond de Reusel betekende dit vernatting voor de grutto en de wulp. Landbouwgrond moest verworven worden en kwam onder beheer van drie TerreinBeherende Organisaties (TBO’s). Staatsbosbeheer en De Hilverboeren sloten een ‘Green Deal’ om in samenwerking tot ‘natuurbeheer door boeren’ te komen. Geen ’agrarische natuur’ maar echte natuur.

Lerend samenwerken

Je moet elkaars belangen kennen en respecteren, maar ook elkaars taal spreken en de resultaten monitoren en analyseren. Dan kan er het vertrouwen groeien waarin samenwerking mogelijk wordt en de ruimte ontstaat dat je ook wel eens fouten kunt maken. Daar leer je van, het is de basis voor experiment.

Studentenonderzoek

Drie studenten van de HAS hebben zich vastgebeten in het vraagstuk wat er nodig is voor duurzame samenwerking. Zelf studeren de dames af aan drie verschillende studierichtingen: Mijke van der Laan: Veehouderij, Linde Horree: inrichting van de leefomgeving en Marjolijn Oostvogels: toegepaste biologie.

De dames gaan met 31 interviews niet over één nacht ijs. Het gaat hier om een samenwerking van negen boeren en Staatsbosbeheer met de gezamenlijke opdracht om natte natuur te ontwikkelen op een volhoudbare manier. Dat betekent voor Staatsbosbeheer dat de natuurdoelen bewaakt moeten worden en voor de boeren betekent het een zoektocht naar de betekenis van natuur binnen het agrarisch bedrijf: heel zorgvuldig afstemmen van de belangen van natuur en agrarische opbrengst.

Eigen percelen

Weidevogels hebben hier altijd voorrang! Dat kan samengaan. Hooi- en graanteelt en met het uitweiden van jongvee, koeien, schapen, geiten; je krijgt er gezonde, sterke dieren van.

De opbrengsten uit een vernat beekdal, met beperkte mogelijkheden voor bemesting en gebruik van middelen, vragen om andere toepassingen en andere stromen. Maaisel van lagere kwaliteit wordt ingezet als strooisel voor de potstal. Iedere boer heeft eigen percelen met een eigen boekhouding en opbrengsten worden onderling geruild en verrekend. Een minikringloop... dat vertrouwen is er.

Verdienmodel

Rekening houdend met pachtprijs en opbrengsten kan het nog ‘niet uit’ in De Hilver, ofwel: een 100% verdienmodel is het nog niet. Voordat het gezelschap het veld introk werd er nagedacht over pachtprijs, maatschappelijke waardering, ecosysteemdiensten en verdeling van SNL-gelden. De oplossing kan een sleutel voor de toekomst van landbouw en natuur zijn.

Resultaten van het onderzoek zijn opvraagbaar bij Jan vd Broek, jan@hetschop.nl

Meer weten: http://www.hilverboeren.nl/