door Jan van Helvoirt

In de vorige eeuw werden door het Landgoed De Utrecht aan de oostkant van de weg van Esbeek naar Lage Mierde een groot aantal woningen en boerderijen gebouwd. Die op Dun horen hier natuurlijk niet bij want die zijn al eeuwen oud. Rustoord springt vanaf die N-269 het meest in het oog. Maar aan de zes arbeiderswoningen, gewoonlijk de ‘Zes Woningen’ genoemd, en de ‘Vier Winden’ kunnen de passanten ook niet ongemerkt voorbijgaan. Dan zijn er uiteraard nog het houten landhuisje de Merel en de woning van de tuinman van Rustoord pal daarnaast. Wat de boerderijen betreft vormt de Lange Gracht een uitzondering. Die stamt uit de Late Middeleeuwen, maar werd aangekocht en grondig herbouwd door de houtvester ir. Cornelis Sissingh. Deze bouwlustige eerste rentmeester stampte in korte een vijftal nieuwe boerderijen uit de grond. Dat waren de Ekster (nu: golfbaan), de Spiehoeve, de Kromschutten, de Barak en de Kievit. Deze laatste hoeve werd gebouwd op het punt waar de Prins Hendriklaan en de Kinderlaan bij elkaar kwamen. Die eerste weg werd op 10 juli 1906 vernoemd naar de echtgenoot van koningin Wilhelmina, die een bezoek had gebracht aan de ‘moderne ontginningen’. De tweede weg werd genoemd naar de Boomplantdag die in 1917 hier in samenwerking met 150 Tilburgse schoolkinderen plaatsvond. De toen geplante eiken dwars door de Kromschutten en het Broek staan er nog steeds.

Boerderij de Kievit kreeg het regelmatig zwaar te verduren. In oktober 1944 stelden de Duitsers bij de buren, familie Westveer was de toenmalige pachter van de Barak, een granaatwerper op. De Duitsers hadden hun kanonnen nauwelijks enkele keren afgevuurd of zij werden al door de Engelsen ontdekt. Onmiddellijk beantwoordden die met hevig vuur en de granaten sloegen op het eind van de Kinderlaan in bij de Duitse batterij. Die bleek overigens deels bemand geweest te zijn door een ‘saboterende Pool’. Hij had de taak om steeds twee zakjes kruit in de granaatkop te doen, maar hij deed er maar één in. Zodoende kwamen de granaten niet verder dan de Flaes! Op Nieuwjaarsdag ging het weer mis, want toen sloeg er een V-I in bij de Kievit. Op 16 maart 1959 ontsnapte de pachtboerderij weer aan een dreigende catastrofe. Omstreeks het middaguur scheerde een brandende straaljager laag over boerderij de Kievit. Het in Eindhoven opgestegen militair vliegtuig boorde zich met een enorme ontploffing in het weiland de Deppo, in pacht bij Dirk Gerritsen. Helaas kwam de 23-jarige piloot Willem van den Doel uit Haamstede om het leven. Piet van den Doel, de broer van de omgekomen vliegenier, bezocht onlangs nog de plaats des onheils en hij liet mij weten dat het verongelukte toestel een Republic F-84F Thunderstreak betrof.

Maar in de zomer van 1967 was het echt raak in boerderij de Kievit en sloeg de vlam genadeloos in de pan. Om 4.25 uur in de vroege morgen van donderdag 27 juli kwam er in Beek aan de Diessenseweg de melding binnen dat boerderij de Kievit van Dirk Gerritsen aan de Prins Hendriklaan nr. 4 in lichterlaaie stond. Hooibroei zou de oorzaak zijn geweest en de koeienstal met 80 ton hooi ging geheel in vlammen op. Verder liet een kalf het leven en de totale schade bedroeg 80.000 gulden. Toen de ‘nevelwagen’ onder leiding van de brandmeester J. van Raak en de ‘lage druk’ van F. van Eekelen arriveerden was het dak reeds ingestort en de achtergevel naar buiten gedrukt. Men had te weinig slangen om het water uit de Reusel aangevoerd te kunnen krijgen. Nadat men op het gemeentehuis snel 16 slangen had gehaald, bleek de ‘motorspuit’ uit Lage Mierde ook te zijn gearriveerd. Ook werd de hulp ingeroepen van een ‘hogedrukspuit’ uit Tilburg. Met man en macht probeerde men met rieken, hooivorken en mesthaken de woning vrij te maken van de enorme massa brandend en smeulend hooi dat tegen de brandgevel van de woning lag. Een bulldozer die voor de Heidemaatschappij aan het werk was op de ‘Esbeekse ruilverkaveling’ wist snel alle muren van de stal te verwijderen. Daarna schoof die de smeulende massa naar een veiliger plaats. De rentmeester kwam op het laatste moment nog met twee grote zeilen aanzetten. Die werden voor de veldschuur gehangen zodat die behouden kon blijven. Om half een ’s nachts keerde de Beekse nevelwagen weer uitgeblust, maar veilig en opgelucht terug in de garage. Maar had die ‘behulpzame bulldozer’ dat ook niet beter kunnen doen in plaats van noest verder te gaan met het verwoesten van het… oude prachtige Esbeekse cultuurlandschap!