Ga eens op zoek naar de vele verschillende planten in onze gemeente, kruiden die er van nature voorkomen. Je hoeft alleen maar te kijken in de bermen langs de wegen, in de bossen, aan de akkerranden en zelfs tussen de straat- en stoepstenen. Elke plant is interessant; onkruid is maar een verzonnen woord. Als jij je er een beetje in verdiept, dan gaan die Beekse planten nóg meer leven. Ook in de winter is er in de natuur veel te beleven.

door Kees van Kemenade

Nu de winter is begonnen en de bladeren van de bomen zijn, kun je in de natuur heel andere zaken goed waarnemen. Bij een wandeling rondom de Broekeling tref ik op een omgevallen boom een prachtige zwam. Deze hier groeide er al toen de boom nog rechtop stond, maar toen hij omviel maakte de doorgroeiende zwam een draai van 90 graden. Je kunt ze allebei nog zien. De reden is dat de sporen er onder uit moeten kunnen vallen om dan door de wind vervoerd te worden. Het is een echte Tondelzwam (ook wel Tonderzwam genoemd). Hij haalt zijn voedsel uit het hout van de boom en als die sterft, dan leeft hij nog een tijdje door op de dode stam. De Tonderzwam lijkt, als hij wat ouder is, op een paardenhoef. Ieder jaar komt er een ring bij, maar omdat hij wat hoger zit kan ik ze niet tellen. Deze zwam plant zich voort door het verspreiden van vele duizenden minuscule sporen. Hij vormt een tehuis voor veel soorten kevertjes, dus ecologisch gezien een zeer nuttige zwam. Ook al omdat hij dood hout omzet in nuttige voedingsstoffen voor andere levensvormen in het bos.

De Tondelzwam is pas echt interessant als jij je verdiept in het gebruik van deze zwam. Je kunt uit de binnenste delen vezels winnen, het zogenaamde tondel. Dat is licht ontvlambaar, zeker als je het prepareert. Tondelzwammen zijn niet bedreigd, dus als je het echt van plan bent, dan kun je er best eentje plukken. Je haalt de harde schillen weg totdat je bij het vezelachtige binnenste bent. Nu moet je iets ongebruikelijks doen, wat de Kruikenzeikers ook deden, je eigen plas opvangen en daar kook je de tondelvezels in. Dat is om de salpeter in de urine eraan toe te voegen. Goed laten drogen en het is klaar voor stap twee. Via internet kun je een vuurslag bestellen; die zijn er in alle uitvoeringen. Ik heb er eentje in de vorm van een krakeling. Het tweede wat je nodig hebt, is een stuk vuursteen. Wie wel eens een kust met krijtrotsen heeft bezocht, daar liggen ze overal. Je slaat nu met de vuurslag op het vuursteen en richt de vonken op het tondel. Als het goed is begint het te smeulen en daar kun je bijvoorbeeld kurkdroog gras mee aansteken, of houtkrullen. Oetzi, de beroemde IJsman deed het vele duizenden jaren geleden ook al, gewoon onderweg, dus zo moeilijk is het niet. Doe alle benodigdheden in een doosje en je hebt een tondeldoos. De zelf ontbrandende lucifers hebben dit onontbeerlijke hulpmiddel om vuur te maken in de vergetelheid doen verzinken.

Een van de mooiste sprookjes dat ik ken, De Tondeldoos, is geschreven door Hans Christiaan Andersen. In het verhaal moet een soldaat in een ondergrondse schatkamer een tondeldoos halen, in ruil voor al het goud en zilver. Lees het maar eens; het geeft je misschien wel inspiratie om zelf een tondeldoos te maken.