Een boek was een eeuw geleden iets kostbaars. Lang geleden had meester Broeders een boekje geschreven over Hilvarenbeek om dat te gebruiken op zijn school. Maar nu verscheen er in 1924 een boek van de hand van schoolmeester J. M. Lauwers met de fraaie titel ‘Langs de Hilverboorden’, met als ondertitel ‘Bijdrage tot de kennis van het Brabantsche Landschap en Volk’. De Vereeniging Voor Vreemdelingen Verkeer ‘Hilvarenbeek Vooruit’ gaf het uit bij gelegenheid van twee jubilea: Landgoed De Utrecht vierde dat 25 jaar tevoren de ontginningen waren begonnen en Harmonie Concordia dat zij 100 jaar tevoren werd opgericht.

door Kees van Kemenade

Het was een prachtig boek dat Meester Lauwers had geschreven, met teksten over vrijwel alles uit verleden en heden. Verlucht met etsen van Andreas Schotel en foto’s van hoe het dorp er een eeuw geleden uitzag. De Vrijthof bijvoorbeeld met een elektriciteitshuisje, want de gemeente was kort ervoor opgenomen in de grote Brabantse ringleiding. Naast de kerk is nog duidelijk het Heilig Hartmonument te zien dat een jaar eerder was opgericht. De Geboden Linde staat er, maar nog zonder de steunpalen onder de zware takken. De oude bebouwing van het begin van de Gelderstraat is te zien; allemaal later afgebroken. De Beekse toren natuurlijk, waarvan de schrijver klaagt dat hij bouwkundig in slechte conditie is en dat het gebouw hoognodig dient te worden gerestaureerd. Enkele jaren eerder was er een schatting gemaakt: het zou het astronomische bedrag van 54.000 gulden gaan kosten, zeg maar een 25.000 euro.

Beekse bedrijven

Om de uitgave van ‘Langs de Hilverboorden’ mogelijk te maken, was er een beroep gedaan op de Beekse bedrijven, de kleinschalige fabriekjes en de winkeliers. In ruil daarvoor mochten zij een advertentie zetten in het boek. De meeste van die ondernemingen zijn al lang verdwenen. Zoals de ‘Eerste Hilvarenbeeksche Electrische Vleeshouwerij W. Simons-Van Rijswijk’ aan de Tilburgsche weg. De gewone inwoners bezaten nog geen telefoon, maar zij hadden er als bedrijf natuurlijk wel de beschikking over. Via telefoonnummer 19 en de telefoniste kon men deze slager bereiken. Er zijn toch nog verschillende bedrijven die de eeuw overleefd hebben, de Crisis, vijf jaar later en de Bezetting. Om er een paar te noemen: G. Bosmans & Zoon, Koper-, Lood-, en Zinkwerkers. Zij hadden ook expertise op het gebied van elektrische verlichting en aandrijving van machine èn zij verkochten huishoudelijke artikelen. Een ander gerenommeerde en toen jonge onderneming was Jac. Van Gool Stoommaalderij, Handel in Granen en Veevoer. Zij leverden ook ‘Grondnoten en Cocosmeel van de bekende fabriek Calvé Delft’.

Aan de sigaar

De belangrijkste annonces in het boek kwamen van de twee belangrijkste middelen van bestaan in Hilvarenbeek, naast de agrarische sector, de leer- en tabaksnijverheid. Zo adverteerde P.C. v.d. Brandt ‘Rookt het Seriemerk Hilvaria, 3 tot 15 cent van Sigarenfabriek Hilvaria’. De stoomtram die Hilvarenbeek aandeed, leverde de tabak, afkomstig uit de plantages in Nederlands-Indië. Wilde je ‘Zwaar Houtgepend Schoenwerk’, dan kon je terecht bij de ‘Eerste Electrische Schoenfabriek Firma W. Blankers & Zonen’. Telefonisch te bereiken via nummer 24. Horeca hadden wij ook toen al, cafébezoek was toen een van de weinige manieren tot ontspanning. Je kon dan bijvoorbeeld terecht bij: ‘Café De Hemel, tevens Tramhalte Tilburg – Hilvarenbeek’. Toen nog gelegen in het buitengebied beloofde het bedrijf: ‘Aangenaam zitje voor Heeren toeristen’. Dat was een teken dat er op het gebied van de horeca grote veranderingen voor de deur stonden, zoals reizen voor je plezier. De ‘Heeren’ zullen, ter geruststelling, wel vergezeld zijn geweest van hun ‘Dames’.