De Arbeitseinsatz is het meest verzwegen deel van de Tweede Wereldoorlog. Hilvarenbeek en Diessen kregen hun deel. Schrijver Tim Overdiek komt er op vrijdag 11 oktober een lezing over geven in café Gouden Carolus, aanvang 19.30 uur. Toegang is gratis.

door Ton de Jong

Tim Overdiek (Oisterwijk, 1965) construeert na een lange speurtocht in zijn boek ‘Zwijgende vaders’ de lotgevallen van zijn vader Paul en de mensen om hem heen die uit Tilburg vertrokken naar Krefeld om daar dwangarbeid te verrichten voor de Duitsers. Stap voor stap duikt hij in het verborgen oorlogsverleden en komt in contact met familieleden van lotgenoten. Sinds het verschijnen van het boek begin 2024 heeft hij honderden reacties gehad van kinderen van dwangarbeiders die de vragen herkennen die Overdiek zich stelde: Ging hij vrijwillig of onder dwang, waarom niet ondergedoken, hoe was het leven daar en hoe heeft het verblijf in Duitsland zijn verdere leven beïnvloed. Een van de mannen die met Paul Overdiek in Krefeld verbleven was Leo Pallandt, die later in Hilvarenbeek kwam wonen.

Over zijn boeiende speurtocht en de reacties die hij op zijn boek kreeg, houdt Tim Overdiek op 11 oktober een lezing in De Gouden Carolus. De gratis lezing, aanvang 19.30 uur, wordt georganiseerd door de werkgroep Oorlog en Vrijheid in het kader van 80 jaar bevrijding Hilvarenbeek.

Mannen uit Hilvarenbeek en Diessen

Ter voorbereiding heb ik uit de archieven een lijst samengesteld van mannen uit Hilvarenbeek en Diessen die gedwongen werden te gaan werken in Duitsland. De lijst kan helaas niet compleet zijn, omdat de archieven grote gaten vertonen. Uit plattelandsgemeenten werden weinig mensen te werk gesteld in vergelijking met de steden. Boerenzonen kregen gemakkelijk een vrijstelling. Diessen had nauwelijks andere bedrijvigheid dan de landbouw. Voor mannen die in de industrie werkten was dat een stuk moeilijker, te meer omdat veel bedrijven in de loop van de oorlog waren gesloten en er geen beroep kon worden gedaan op onmisbaarheid. Hilvarenbeek had alleen wat schoenindustrie. Een groot deel van de mannen op bijgaande lijst is weliswaar in Hilvarenbeek of Diessen geboren maar is later verhuisd naar met name Tilburg waar zij voornamelijk in fabrieken werkten. Anderen zijn na de oorlog hier komen wonen. Ook niet op de lijst staan de Bekenaren die als verzetsstrijder gevangen zijn genomen en vervolgens in een Duits concentratiekamp dwangarbeid moesten verrichten.

De enige Bekenaar die als gevolg van de Arbeitseinsatz in Duitsland is omgekomen is Adriaan (Janus) Brekelmans. Hij werd in 1915 geboren als zoon van hoofdonderwijzer Brekelmans en J. Stevens. Adriaan werd gedwongen tewerkgesteld in Dassel en stierf op 29-jarige leeftijd in Einbeck aan difterie. Als student (in Tilburg) moest hij in het voorjaar van 1943 een loyaliteitsverklaring ondertekenen. Wie weigerde, moest zich melden voor de Arbeitseinsatz. Via Ommen kwam hij terecht in Dassel waar hij werd ingezet bij de productie van granaten en mitrailleurs. Het werk viel hem zwaar. Difterie velde hem. Acht dagen na zijn opname in het ziekenhuis van Einbeck overleed hij en werd tijdelijk begraven in Dassel. Hij rust nu op de erebegraafplaats in Loenen.

Voorlopige lijst van mannen die te maken hadden met de Arbeitseinsatz

-Theophil Scheirs - H’beek 03-01-1922

(Turnhout 13-3-2004)

-Theodoor Zigenhorn - H’beek 8-9-1922

(H’beek 8-9-2008)

-Johannes Willems - H’beek 24-12-1914

(Goirle 14-5-1987)

-Johannes Bollen - H’beek 27-3-1896

(Haarlem 7-12-1949)

-Adrianus Petrus van Laarhoven - H’beek 13-8-1918

(Tilburg 2-2-1992)

-Antonius van Hees - H’beek 3-1-1919

(Tilburg 1-2-1983)

-Antonius van Raak - H’beek 15-7-1915

(H’beek 14-1-1999)

Adrianus (Adrie) Westerlaken - H’beek 7-4-1922

(H’beek 4-4-2020)

-Johannes Hagenberg - Rotterdam 4-10-1924

(H’beek 26-12-2011)

-Josef Bosmans - H’beek 5-2-1909

(Tilburg 3-8-1998)

-Adrianus Melis - H’beek 15-7-1922

(Tilburg 9-6-1998)

-Cornelius Oudshorn - Leiden 24-5-1924

(H’beek 22-12-2011)

-Jacobus Verburg - H’beek 17-3-1924

(Heemstede 15-12-2018)

-Laurentius (Leo) Pallandt - Tilburg 13-8-1923

(H’beek 11-12-1996)

-Andreas Heefer - H’beek 17-2-1924

(Tilburg 14-7-2017)

-Johannes van Laarhoven - H’beek 11-1-1921

(H’beek 8-9-2000)

-Josephus Heeffer - H’beek 8-3-1920

(Hengelo 28-12-2004)

-Henri Bruurs - H’beek 23-12-1913

(Tilburg 23-12-1973)

-Adrianus Otten - H’beek 23-12-1905

(Tilburg 28-8-1985)

-Franciscus Spieringhs - H’beek 12-5-1909

(Tilburg 10-8-1995)

-Jacobus van den Brandt - H’beek 22-2-1911

(Tilburg 31-3-1969)

-Cornelis Adrianus van Klijnenbreugel - H’beek 14-5-1905

(Tilburg 15-8-1995)

-Christiaan van Riel - Diessen 16-5-1923

(H’beek 3-10-2003)

-Jan van Korven - H’beek 3-10-1922

(Moergestel 22-5-2011)

-Herman van der Maas - Oosterland 31-5-1922

(H’beek 24-9-2011)

-Johannes van der Bruggen - H’beek 13-5-1920

(Tilburg 28-11-2001)

-Adrianus Cornelius Heeffer - H’beek 17-2-1924

(Tilburg 14-7-2017)

-Gerrit Moors - Diessen 26-8-1914

(H’beek 30-3-1988)

-Adriaan (Janus) Brekelmans - H’beek 3-9-1916

(Einbeck (D) 19-12-1944)

-Johannes Gommers - Klundert 10-9-1915

(H’beek 26-2-1980)

-Johannes Govers - Diessen 19-1-1888

(Tilburg 12-12-1947)

-Arnoldus Josephus van Gerven - Diessen 30-3-1884

(Tilburg 6-12-1978)

x

Wie vragen heeft over personen die hier worden genoemd, kan contact opnemen via

tondejong123@gmail.com