door Jan van Helvoirt
Een van de oudste sportclubs die in de huidige gemeente Hilvarenbeek ooit actief was, was ongetwijfeld Wielerclub Velocitas. Er werd uiteraard wel eerder gesport, want achter de herberg van Anthony Damen op de Heuvel in Diessen (nu Kerkzicht) lag in 1843 al een heuse ‘beugelbaan’. En veel eerder in 1810 richtten een aantal notabelen in Beek reeds de handboogschutterij Amicitia op. Verder was de handboogclub Oefening en Uitspanning in Esbeek ook best actief sinds 1878. In Tilburg bestond verder in 1896 de wielerclub Velox en die had zelfs een grote wielerbaan recht tegenover de Abdij van Koningshoeven. Maar het hoogtepunt kwam toch wel op 17 juni 1897, toen in de herberg van Kemps op de hoek van de Markt en de Gelderstraat Velocitas werd opgericht. Heel vroeger heette dat prachtige pand de Rode Leeuw. Het had een rijke historie teruggaande tot 1450. Helaas werd het eind jaren ’60 grotendeels gesloopt om plaats te maken voor de Boerenleenbank. Eeuwenlang waren er een leerlooierij, een herberg en een bierbrouwerij in gevestigd. Tijdens de bouw van die genoemde bank werden er nog zeer zware ‘keldergewelven’ blootgelegd. Op 5 februari 1896 kocht Theodorus Kemps dit pand, genaamd de Ossenkop. Het bestond uit woonhuis, herberg en stal. Dorus Kemps was ook meteen de president van de fietsclub, later in 1914 opgevolgd door de leerlooier Adriaan Mallens. De schatbewaarder was meester Tooten. Blijkbaar had hij zijn taak zeer zorgvuldig opgevat. Enige tijd geleden bezorgde zijn kleinzoon Johan Tooten (zoon van de bekende architect Pierre Tooten) mij het originele kistje met een groot aantal medailles van de vereniging. Ook het fluwelen vaandel dat trouw elke rit werd meegevoerd is bewaard gebleven. Het werd in 1907 vervaardigd door firma Van Kalcken uit Oirschot en wordt nu zorgvuldig bewaard in het archief van de Heemkundige Kring Hilvarenbeek in Vrijthof 11.
De commandant van de fietsclub was Stokman, de ‘meesterknecht’ bij het sigarenfabriekje van Frans van Loenhout in de Doelenstraat. Behalve nog enkele gewone bestuursleden was er ook nog Harrie Tooten alias ‘Pinkhof’. Hij moest de contributie ophalen. Ook diende hij de vergaderingen en de geplande fietstochten tijdig aan te zeggen. Reeds op 8 september in dat jaar werd de eerste ‘amateurwedstrijd’ in Hilvarenbeek door Velocitas georganiseerd. Het waren wedstrijden van 18 km (Hilvarenbeek-Middelbeers-Hilvarenbeek) en 7 km (Hilvarenbeek-Diessen-Hilvarenbeek) beide zonder gangmaking. Doch meestal betrof het behendigheidswedstrijden en bloemencorso’s. Op 2 september 1900 reden de leden van Velocitas met hun sierlijk uitgedoste rijwielen zelfs voorop tijdens de bijeenkomst in Oisterwijk. Enkele weken later op zondag 30 september werden in Hilvarenbeek wedstrijden in snel- en kunstrijden georganiseerd. De Bekenaar Wim Oosterchrist was de winnaar voor Jac Tooten. Velocitas maakte zich in 1900 ook sterk voor de aanleg van een fietspad van Beek naar Moergestel: aanleg van de Keiweg op de Biest tot aan de grens van Moergestel een verhoogd pad ter breedte van een meter. Een jaar later wist Velocitas een fietspad aan te leggen van af den Hemel over den Goirlesche Dijk tot aan Goirle. Voor het nieuwe wielerpad van Hilvarenbeek naar Reusel in 1906 leverde de fietsclub alle sintels! Dorus Kemps besloot in januari 1914 zijn herberg te sluiten zodat na 17 jaar de fietsclub elders onderdak moest vinden. Dat lukte gelukkig bij de weduwe van Hendrik Damen in de Valk.
Vrij regelmatig maakte men uitstapjes, waarbij de snelheid niet belangrijk was. Zo reed men op zondagmiddag 10 augustus 1915 onder leiding van de captain ‘Jantje van de Tent’ via de Hertgang naar Netersel. In mei 1916 peddelde men naar het clublokaal in Dongen en een andere keer naar de kermis in Oirschot. Sommigen hadden toen nogal wat ‘kruikjes’ genuttigd en Peer Prinsen veroorzaakte al slingerend een behoorlijk ongeval. De brouwer Swinkels van de Roos, die ook lid was geworden, keek immers niet op een vaatje bier! Meester Kemps en ‘Jantje Tent’ waren de hoornblazers, die bij elk dorp de komst van de Beekse fietsclub aankondigden. Voor het bezoek aan Orthen had de kleermaker Harrie Putters zelfs uniformpetten gemaakt met aan de voorkant een zilveren insigne. Het hoogtepunt van Velocitas was toch wel het vele werk dat haar leden verrichtten bij de realisatie van de Beekse wielerbaan de Toekomst, die op 23 juli 1922 aan de Hakvoortseweg werd geopend.
Maar ook aan het actieve Velocitas kwam uiteindelijk toch een einde. Op de vergadering van 29 november 1934 werd besloten om de club te ontbinden en het kasgeld onderling te verdelen. In de statuten stond echter dat bij opheffing de aanwezige gelden aan een ‘kerkelijke instelling’ geschonken moesten worden. De sigarenfabrikant en statenlid Sjaak Willekens wist blijkbaar heel diplomatiek opnieuw het wiel uit te vinden: “We verdelen het geld onderling en iedereen is vrij om het weg te schenken”. Met deze bedachtzame beslissing konden de leden elkaar zeker niet meer… in de wielen rijden!