In een tijd dat de medische zorg zeer gebrekkig was, richtte men zich bij ziekte en andere lichamelijke ongemakken vaak op bovennatuurlijk hulp. Ook nu gebeurt dat nog steeds, als laatste mogelijke redmiddel. In Museum De Dorpsdokter is een kleine tentoonstelling ingericht over geneesheiligen, waar men zich toe kon richten. Voor elke kwaal een andere heilige. En was je genezen, dan werd er wel een tegenprestatie van je verwacht. Wil je daar meer van weten dan moet je daar echt eens kennis van nemen. In het voorseizoen is het museum geopend in het weekend van 13.00 tot 16.30 uur.
door Kees van Kemenade
Toen Agatha, een meisje op Sicilië en wonend aan de voet van de Etna, werd gevraagd om aan de Romeinse goden te offeren, weigerde zij. Om haar te dwingen werd zij gemarteld, onder andere door haar borsten met een gloeiende tang af te knijpen. Zij bleef weigeren en werd tenslotte onthoofd en bereikte daarmee de hoogste bereikbare status voor een mens, die van martelaar. De gelovigen nemen aan dat martelaren de hoogste positie innemen in het hemelrijk, dicht bij God, en dat zij invloed kunnen uitoefenen op de loop der dingen. Zij kunnen dus ook voor genezing zorgen. Men neemt aan dat een vrouw met een probleem aan haar borsten zich, vanwege de marteling lang geleden, het beste tot Sint Agatha kan richten en haar vragen om een gezwel of ander probleem het hoofd te bieden. Zij is daarmee dus een geneesheilige. Wordt de patiënt genezen verklaard, dan is het passend om een ex voto te laten maken, bijvoorbeeld een kleine afbeelding van vrouwenborsten in zilver en die te schenken aan een bedevaartoord, of gewoon zelf bij het beeld te bewaren. Bij de tentoonstelling zijn naast het beeld van Agatha twee van zulke ex voto’s te bekijken.
Religieuze cultuur
Samensteller van de tentoonstelling ‘Genezende Heiligen en dankbare Patiënten’ is Hans Schoenmaker. Nu is het geloof in bovennatuurlijke hulp door heiligen tanende, waarom dan toch een expositie over Agatha en andere geneesheiligen, zoals Apollonia die je aan kunt roepen bij tandpijn, omdat bij haar bij wijze van marteling een voor een de tanden werden uitgetrokken, omdat ook zij weigerde te offeren. “Wij zijn dan wel een museum dat de medische zorg op het platteland wil belichten, maar hebben daardoor ook een grote binding met de eigen cultuur in verleden én tot op heden. De gebruiken die het leven omringen van geboorte tot en met de stervensfase bijvoorbeeld. Daar past het gebruik om heiligen aan te roepen ook bij.” Ik kan het onmiddellijk beamen, want mijn ouders vreesden, vanwege de leeftijd van mijn moeder, kinderloosheid. Maar gebeden tot de Heilige Cornelius en een bezoek aan het bedevaartoord Esbeek brachten uitkomst.
Er zijn bijzondere voorwerpen te zien, met name de fraaie beelden en de talloze ex voto’s. Hoe heeft Hans Schoenmaker de tentoonstelling kunnen samenstellen? “Wij hebben nogal wat beelden in de eigen collectie, maar veel komt er van het Stedelijk Museum in Breda. Toen het Bisschoppelijk Museum daar werd opgeheven, namen zij een groot deel van de collectie over. Uit die verzamelingen konden wij putten.”
Op zondag 30 maart werd de tentoonstelling ‘Genezende Heiligen en dankbare Patiënten’ geopend met een toespraak van Diessenaar Schoenmaker onder andere over Sint Willibrordus, patroon van Diessen en beschermer tegen allerlei aandoeningen met het water uit de Willibrordusput naast de kerk.